Στη σημερινή Ελλάδα το «Οικουμενικό» Πατριαρχείο μνημονεύεται ως ο φύλακας του ελληνισμού στην Τουρκία. Ο εκάστοτε πρωθυπουργός του νεοελληνικού κράτους, αρχηγοί και μέλη πολιτικών κομμάτων και διάφοροι άλλοι σημαίνοντες άνθρωποι των γραμμάτων, των επιστημών, των τεχνών ακόμα και του αθλητισμού, σε τακτά χρονικά διαστήματα επισκέπτονται το Πατριαρχείο εκφράζοντας το δέος και τον σεβασμό τους στον πατριάρχη. Στο άρθρο αυτό θα εξετάσουμε την συνολική ιστορική πορεία, που έχει διαδραματίσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, για να δούμε τελικά και γιατί κάποιοι κύκλοι επιμένουν απρόκλητα να το αναδεικνύουν ως δήθεν την κοιτίδα του ελληνισμού.
* * *
Το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης σύμφωνα με την .....
αμφισβητούμενη από πολλούς χριστιανική παράδοση ιδρύθηκε κατά τον β΄ μ.Χ αιώνα απ’ τον απόστολο Ανδρέα ως μία απλή επισκοπή στην αρχαία πόλη των Μεγαρέων το Βυζάντιο. Όταν το 331 μ.Χ. η αρχαία πόλη του Βυζαντίου μετονομάσθηκε σε Florance = Άνοιξη ή Nova Roma δηλαδή Νέα Ρώμη (πολλά χρόνια αργότερα αποκλήθηκε Κωνσταντινούπολη) και έγινε η πρωτεύουσα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η μικρή αυτή επισκοπή εξελίχθηκε σε Πατριαρχείο.
αμφισβητούμενη από πολλούς χριστιανική παράδοση ιδρύθηκε κατά τον β΄ μ.Χ αιώνα απ’ τον απόστολο Ανδρέα ως μία απλή επισκοπή στην αρχαία πόλη των Μεγαρέων το Βυζάντιο. Όταν το 331 μ.Χ. η αρχαία πόλη του Βυζαντίου μετονομάσθηκε σε Florance = Άνοιξη ή Nova Roma δηλαδή Νέα Ρώμη (πολλά χρόνια αργότερα αποκλήθηκε Κωνσταντινούπολη) και έγινε η πρωτεύουσα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η μικρή αυτή επισκοπή εξελίχθηκε σε Πατριαρχείο.
Στα επόμενα χρόνια το Πατριαρχείο εξισώθηκε με τους θρόνους των Ιεροσολύμων, της Αντιοχείας και της Αλεξανδρείας. Η ανάγκη της δημιουργίας μίας κεντρικής εκκλησίας που θα διοικούσε όλες τις άλλες εκκλησίες σε όλη την επικράτεια, δημιούργησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Νέας Ρώμης την επονομαζόμενη και Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία.
Αυτό έγινε κατά το τέλος του ε΄ αιώνα, δηλαδή λίγα χρόνια μετά την Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο το 451 όπου και αποδόθηκε στον πατριάρχη Κων/πολης ο τίτλος «Οικουμενικός». Όλα αυτά τα χρόνια ο τίτλος αυτός δεν αναγνωριζόταν απ’ τους παπικούς στην Δύση. Η επίσημη καθιέρωσή του έγινε το 585 επί αυτοκράτορος Μαυρικίου, ο οποίος ανακήρυξε και επίσημα τον πατριάρχη Κων/πολης, Ιωάννη τον Νηστευτή, «Οικουμενικό» ερχόμενος σε ρήξη με τον Πάπα της Ρώμης που μέχρι τότε κατείχε τα πρωτεία του Χριστιανισμού. Αυτή η στιγμή αποτελεί την πρώτη επίσημη αρχή της ρήξης και του μετέπειτα σχίσματος των δύο Εκκλησιών. |
Αυτοκράτορες θύματα του Πατριαρχείου
Την εποχή εκείνη ο αριθμός των καλογέρων, μοναχών και ασκητών είχε ξεπεράσει κατά πολύ εκείνον του στρατού. Τότε ο αυτοκράτωρ Μαυρίκιος απαγόρευσε στα μοναστήρια να δέχονται νέα μέλη. Το μέτρο αυτό υπήρξε η αφορμή της τραγικής δολοφονίας του. Το πατριαρχείο και οι μοναχοί υποκίνησαν επανάσταση ζητώντας την καθαίρεσή του. Η ανατροπή του ήρθε το 602 απ’ τον εκατόνταρχο Φωκά. Ο Μαυρίκιος βρήκε τραγικό τέλος. Οι πέντε γιοι του σφάχτηκαν μπροστά στα μάτια του και ο ίδιος αποκεφαλίσθηκε. Τα έξι κεφάλια εκτέθηκαν δημόσια και τα πτώματά τους πετάχθηκαν στην θάλασσα. Αυτά προς παραδειγματισμό για όσους θα τολμούσαν στο εξής να τα βάλουν με την Εκκλησία. Πολλοί αυτοκράτορες όπως θα δούμε και παρακάτω έπεσαν θύματα του Πατριαρχείου.
Την ίδια περίοδο ολοκληρωνόταν η τεράστια αύξηση της γαιοκατοχής και του πλουτισμού της Εκκλησίας με τους αμύθητους θησαυρούς που οι κληρικοί είχαν ληστεύσει απ’ τους αρχαίους ναούς και απ’ τις περιουσίες των Ελλήνων. Αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία ενός πάμπλουτου θεοκρατικού παρακράτους που υποστηριζόταν από ένα μεγάλο άτακτο στρατό καλογήρων και μοναχών έτοιμο να επιτεθεί ακόμα και εναντίον του κράτους τους. Το Πατριαρχείο Κων/πoλης αποτέλεσε το κέντρο αποφάσεων για τον πανελλήνιο διωγμό που εξαπολύθηκε απ’ άκρου εις άκρον σε όλη την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Εκεί από κοινού πατριάρχες και αυτοκράτορες αποφάσιζαν την ισοπέδωση του Ελληνικού Πολιτισμού. Σφαγές, φρικτά βασανιστήρια, πυρές και καύσεις βιβλίων και ανθρώπων, δηώσεις, κατεδαφίσεις ακολούθησαν τους επόμενους αιώνες με τις οδηγίες του Πατριαρχείου. Κάθε τι το ελληνικό θα εξαφανιστεί ολοκληρωτικά από προσώπου γης. |
Αλλά εκ παραλλήλου με τους διωγμούς εναντίον των Ελλήνων, το Πατριαρχείο θα αποτελέσει το κέντρο αιματηρών εμφυλίων πολέμων και οδομαχιών μεταξύ Αρειανών, Ορθοδόξων, Καθολικών και άλλων αιρέσεων που θα συγκλονίσουν την Κων/πολη αλλά και όλη την Αυτοκρατορία μέχρι τον ε΄ αιώνα. Σύμφωνα με τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς Σωκράτη και Σωζομενό επί του Αρειανιστή αυτοκράτορα Κωνστάντιου ο Πατριάρχης Παύλος επέστρεψε στην Κων/πολη το 341 ύστερα απ’ την εξορία του στον Πόντο, λόγω ότι είχε κατηγορηθεί απ’ τους οπαδούς του Αρείου για την δολοφονία του αρχηγού τους, αλλά και γιατί προετοίμαζε κρυφά την αναπροσάρτηση της Πόλης στο δυτικό τμήμα της Αυτοκρατορίας. Λόγω της επιστροφής του οι Αρειανιστές επίσκοποι Μακεδόνιος και Ασκληπάς καλλιέργησαν πολεμικό κλίμα στην Πόλη όπου εκατοντάδες άνθρωποι δολοφονήθηκαν ακόμα και μέσα στις εκκλησίες.
Το 342 ο στρατηγός και αρχηγός του ιππικού της αυτοκρατορικής φρουράς Ερμογένης επεμβαίνει για να καταστείλει τον εμφύλιο χριστιανικό πόλεμο που μαίνεται στην πρωτεύουσα. Τελικώς εγκλωβίζεται στην εκκλησία της Ειρήνης (κατά τον Θεοδώρητο) ή στο σπίτι του (κατά τον Σωζομενό) όπου οι καλόγεροι πυρπολούν. Ο Ερμογένης και αρκετοί φρουροί καίγονται ζωντανοί και το πτώμα του σύρεται από φανατικούς δεμένο από τα πόδια στους δρόμους. «Διηκονείτο δε τοις βασιλέως προστάγμασιν Ερμογένης ο την ιππικήν δύναμιν επιτετραμμένος στρατηγός ος επί Θράκην τότε αποσταλείς παριών δια Κωνσταντινουπόλεως εβιάζετο Παύλον δια στρατιωτών εξελάσαι της εκκλησίας, επεί δε το πλήθος ου συνεχώρει, πη δε και ημύνετο βιαιότερόν τε επιχείρουν οι στρατιώται επιτελείν το προσταχθέν, καταλαβώντες την Ερμογένους οικίαν οι στασιώται ενέπρησαν και αυτόν αναιρούσι, και σχοινίον εξάψαντες είλκον δια της πόλεως» (Σωζομενός «Εκκλησιαστική Ιστορία» βιβλίο 3, κεφ.7, παρ.6).
Αυτουργοί σύμφωνα με τον Σωζομενό ήταν δύο συνεργάτες του Πατριάρχη ο υποδιάκονος Μαρτύριος και ο αναγνώστης Μαρκιανός. Τότε στην Κων/πολη ξεσπά θρησκευτικός εμφύλιος πόλεμος και χάνουν την ζωή τους περί τους 3.150 άνθρωποι, πάντοτε σύμφωνα με τα γραφώμενα του Σωζομενού. Ο Πατριάρχης Παύλος εξορίζεται απ’ τον αυτοκράτορα στην περιοχή της μικρής Αρμενίας και τελικώς στραγγαλίζεται από Αρειανιστές. Οι ταραχές αυτές θα εξακολουθήσουν μέχρι την πλήρη επικράτηση των Ορθοδόξων χριστιανών και σταδιακά την ολοκληρωτική εξόντωση όλων των υπολοίπων αιρετικών.
Απ’ τον ε΄ μέχρι και τις αρχές του ζ΄ αιώνα ακολουθεί μία περίοδος πλουτισμού, εξουσίας και ακμής του Πατριαρχείου. Απ’ το 717 και μέχρι το 842 ακολουθεί η περίοδος της Εικονομαχίας. Πρόκειται για μία περίοδο μεταρρυθμίσεων που συντελέστηκε επί της βασιλείας των Ισαύρων αυτοκρατόρων, όπου οι ιεράρχες συγκρούστηκαν μετωπικά με το κράτος υπερασπίζοντας τα οικονομικά και εξουσιαστικά τους συμφέροντα. Κατά την εποχή αυτή το κράτος θα περιορίσει την ισχύ και τον πλούτο της Εκκλησίας.
Ως αντίδραση προς την διακυβέρνηση Λέοντος Ισαύρου το 730 φανατικοί κληρικοί με προτροπή του Πατριαρχείου πυρπολούν το Πανεπιστήμιο και την Βιβλιοθήκη της Κωνσταντινούπολης, κατακαίοντας όλα τα εναπομείναντα συγγράμματά του μαζί με τους είκοσι Έλληνες καθηγητές του. Τα επόμενα χρόνια κρατικά δραστικά αστυνομικά μέτρα θα περιορίσουν τα φαινόμενα ταλιμπανιισμού των κληρικών.
Και ενώ η μεταρρύθμιση υπέρ του λαού και κατά της Εκκλησίας προχωρούσε σταδιακά, ξαφνικά ήρθε το σκοτεινό πισωγύρισμα. Το 842 δολοφονείται με δηλητήριο ο αυτοκράτορας Θεόφιλος απ’ τους Ορθόδοξους ιεράρχες, όπου και επέρχεται το τέλος της μεταρρύθμισης των Ισαύρων. Το επόμενο έτος 843 και συγκεκριμένα την 19η Φεβρουαρίου, που συνέπεσε με την «Κυριακή των Νηστειών» στην συνελθούσα σύνοδο των εικονολατρών «καθήρεσαν από τον πατριαρχικό θρόνο και αναθεμάτισαν τον πατριάρχη Ιωάννη Γραμματικό και πάντας τους ομόφρωνες αυτού, χειροτόνησαν δε αντ’ αυτού τον Μεθόδιο και τους ακόλουθους του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο κατελύθη η εκκλησιαστική μεταρρύθμισις, ανεστηλώθησαν οι εικόνες στις εκκλησίες και σε όλα τα δημόσια μέρη και αποκαταστάθησαν τα καταργηθέντα μοναστήρια. Το δε μοναχικόν τάγμα απέκτησε πάλι μεγάλη ισχύ στην κοινωνία και στην κυβέρνησι, τόση που η θρασύτης αυτού δεν εσέβετο ούτε την βασιλείαν» (Κ. Παπαρρηγόπουλος «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τόμος 3ος, από Ιουστινιανού μέχρι Βασιλείου του Α΄, σελ. 533-534). |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου