Το αποτέλεσμα Voronoff, η αλλαγή πορείας της ιστορίας και το τέλος του Κεμάλ Ατατούρκ

του Ραφαήλ Διαμαντή
Ειδικού παθολόγου

Το ινστιτούτο Pasteur και η γαλλική κυβέρνηση υπήρξαν
γενναιόδωροι πάτρωνες του περιβόητου ρωσσοεβραϊκής καταγωγής ιατρού Dr. Serge Voronoff, τον ψηλό και επιδέξιο παρισινό χειρουργό πού μεταμόσχευε νωπούς και δυναμωτικούς αδένες (όρχεις!) σε ζώα ή ανθρώπους πού...

έδειχναν να τους έχουν ανάγκη. Το αμερικανικό περιοδικό TIME στις 11 Αυγούστου 1924 αναφέρει ότι τη προηγούμενη εβδομάδα οι αξιότιμοι πάτρωνες του Χειρουργού Voronoff τον έστειλαν με γιώτ, στα ανατολικά νερά της Μεσογείου.

Επισήμως τελούσε σε αποστολή της γαλλικής εντολοδοσίας στη Συρία για να βελτιώσει εκεί τη παραγωγή μαλλιού των ντόπιων αιγοπροβάτων με μεταμόσχευση αδένων, όπως είχε ήδη εκτελέσει με ένα πρόβατο στην Αλγερία (TIME, Aug.11, 1924).

Όμως στο Παρίσι οι χειρουργοί διακριτικά συζητούσαν μιά διάδοση ότι ο Dr. Voronoff μετέβη στην Εγγύς Ανατολή για να δυναμώσει έναν πολύ μεγάλο ασθενή. Ο ασθενής αυτός ήταν ο Πρόεδρος Μουσταφά Κεμάλ Πασάς της Τουρκίας, ο αποκαλούμενος Γαζή («ο Νικηφόρος»), ο οποίος τώρα κάπως εξασθενημένος από τη νυκτερινή κατανάλωση σαμπάνιας και αλκοολούχων ποτών (Ο Κεμάλ Ατατούρκ ήταν αλκοολικός!), θα συσκέπτετο με τον Dr. Voronoff στην άσημη πόλη των Αδάνων κάπου 30 χιλιόμετρα εσωτερικά σε απόσταση από τη νότιο ακτή της Τουρκίας. Το κυρίως ερώτημα ζωτικού ενδιαφέροντος ήταν εάν θα ήταν επίσης παρών ένας από τους νεαρούς ζωηρούς πιθήκους πού εκτρέφονταν ειδικά για λογαριασμό του Dr. Voronoff στη Γαλλική Δυτική Αφρική με έξοδα του Ιστιτούτου Pasteur. Με λεπτά κοπτερά νυστέρια ο χειρουργός Voronoff έκοβε φέτες από όρχεις πιθήκου πού κατόπιν ταχέως τοποθετούσε σε ανθρώπους πού χωρίς ενδοιασμό ήλπιζαν να εκμεταλλευτούν την απώλεια του δύστυχου ζώου.

Ο Κεμάλ Ατατούρκ με το αστικό δυτικοευρωπαϊκό του προσωπείο. Ήταν λάτρης των βιεννέζικων βάλς, των ευρωπαϊκού τύπου χοροεσπερίδων, της ευρωπαϊκής «χειραφετημένης εμφάνισης» των γυναικών, έτρεφε αδυναμία για τις δυτικοευρωπαίες αλλά και για το αλκοοόλ. Σιχαινόταν την «τουρκική ανατολή» και την ισλαμιστική παράδοση (φερετζέδες, φέσια, βράκες, πασούμια, κλπ). Με νόμο του η Αγία Σοφία μετετράπη σε μουσείο κι έπαψε να είναι Τζαμί. Το γεγονός αυτό έδωσε εσφαλμένη εντύπωση στους χριστιανούς της Πόλης ότι ήταν ένα «βήμα υπέρ των χριστιανών».

Επρόκειτο όμως για κόλαφο κατά του ισλαμισμού πού ο κεμαλισμός αντιστρατευόταν. Η δυτικολαγνεία του Κεμάλ τον ώθησε να μετατρέψει τη τουρκική γραφή από οθωμανική-αραβική σε ευρωπαϊκή ώστε να προσεγγίσει τη Τουρκία στην Ευρώπη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ήταν δεινός μεταρρυθμιστής και άλλαξε τη Τουρκία μετατοπίζοντάς την «δυτικά, δια πυρός και σιδήρου». Μεταρρύθμισε τα πανεπιστήμια της Τουρκίας καλώντας ξένους καθηγητές και καταστώντας τα πόλο έλξης ξένων φοιτητών πού προσέρχονταν για σπουδές στη χώρα του. Η επιβολή του λατινικού αλφαβήτου στη Τουρκία χρειάστηκε 5 χρόνια προσαρμογής. Ο Κεμάλ υποστήριξε το πρόγραμμα αυτό. Πληροφοριακά μέχρι πρό 20 ετών στο μεταφραστικό τμήμα του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος λειτουργούσε τμήμα μετάφρασης οθωμανικής-αραβικής γλώσσας. Στη συνέχεια καταργήθηκε. Σήμερα κανένας πιά δεν μπορεί να διαβάσει την αρχαία οθωμανική γραφή, έστω και εάν η Τουρκία σήμερα παρουσιάζει ανάμικτο επαμφοτερίζον προσωπείο «δυτικό και ανατολικό».

Ο Κεμάλ Ατατούρκ υπήρξε άνθρωπος εξαιρετικά ψυχρόαιμος στις σχέσεις του με τους άλλους και όλα. Ήταν τέλειος κυνικός πού δεν τον αναστάτωνε τίποτα απολύτως. Ήταν ένας χαρακτήρας πού δεν αιφνιδιάζετο. Υπεύθυνος και σφυρηλάτης μιάς σωρείας γενοκτονιών (αρμενίων, ελλήνων μικρασιατών και ελλήνων ποντίων, αράβων, και περσομεσοποταμίων) πέτυχε έτσι μιά φυλετική κάθαρση της χώρας του πού την κατέστησε αποκλειστικό προνόμιο των τούρκων καταπατώντας κάθε δικαίωμα της οποιασδήποτε μειονότητας. Υπήρξε ο μόνος ατιμώρητος αιματοβαμένος δικτάτορας της Παγκοσμίου Ιστορίας. Η Νέμεση όμως του επιφύλασσε μιά άσχημη έκπληξη. Η ακράδαντη πίστη του στο Δυτικό Πολιτισμό τον κατέστησε θύμα των πεποιθήσεών του. Ο Κεμάλ πολυδιαβασμένος και γνώστης πολλών ευρωπαϊκών γλωσσών, γνώριζε και την ελληνική απταίστως (πλήθος ελληνικών βιβλίων βρέθηκαν στο ιδιαίτερο γραφείο του). Παρόλο όμως το κυνικό του προσωπείο απέναντι σε όλα, υπέφερε από αλληλοσυγκρουόμενα αισθήματα με τον ίδιο του τον εαυτό. Δεν αγάπησε ποτέ τους τούρκους ενώ θαύμαζε και φθονούσε ταυτοχρόνως τους δυτικοευρωπαίους. Όμηρος των παθών του προτιμούσε στη κλίνη του χριστιανές ευρωπαϊκής καταγωγής παρά μουσουλμάνες πού τις θεωρούσε κατώτερες, όμως σαν αδύναμος πλέον άνθρωπος δεν αποδέχθηκε ότι άρχισε να γερνάει. Ο μύθος του Γαζή του έκτισε έναν ψεύτικο άλω υπεροψίας πού άρχισε να κλονίζεται. Αποφάσισε λοιπόν ''εγκαίρως'' να λάβει το ''ελιξίρ της νεότητος'', με βαθειά πεποίθηση στην ευρωπαϊκή επιστήμη όχι μόνον τη γερμανική αλλά και των υπολοίπων χωρών. Γι αυτό κάλεσε τον Voronoff στα Άδανα μιά και πού ο χειρουργός αυτός ήταν και ομόθρησκος και ομοεθνής του Κεμάλ (αμφότεροι είχαν εβραϊκές καταβολές) συνεπώς άτομο άκρας εμπιστοσύνης. Η συνέντευξη αυτή αποτέλεσε κρατικό μυστικό ακόμα και μέχρι σήμερα στη Τουρκία. Όμως αποκαλύφθηκε μετά την πτώση του γοήτρου του Voronoff και των αποτυχημένων πειραμάτων του. Δεν είναι πλήρως εξακριβωμένο πότε και πού έλαβε χώρα η χειρουργική επέμβαση του Κεμάλ. Το πιθανότερο είναι να έλαβε χώρα μερικά χρόνια αργότερα στο Παρίσι ή στο Αλγέρι ή στην ιταλική ριβιέρα της Γένοβας όπου ο Voronoff κατείχε ιδιωτική κλινική με ειδικότητα μεταμοσχεύσεων ''αδένων'' (όρχεων!) σε ανθρώπους πού επιζητούσαν το ''ελιξίρ της ζωής'' και τέτοιοι ήσαν όχι απλώς πάμπολλοι αλλά και σημαντικά πρόσωπα στο διεθνές κοινωνικό και πολιτικό παρασκήνιο. Ίσως γι αυτό η απομυθοποίηση του Voronoff υπήρξε δραματική με πλήρη απαξίωσή του ακόμα και γελοιοποίησή του στη Γαλλία αλλά και παγκοσμίως.

Ο ΚΕΜΑΛ ΑΤΑΤΟΥΡΚ ΝΕΚΡΟΣ (1938)

Σημασία έχει ότι ο Κεμάλ, όχι απλώς δεν ''γεύθηκε το ελιξίρ της ζωής'' αλλά κατεβλήθη απότομα, γέρασε πρόωρα και πέθανε σχετικά νέος μόλις 57 ετών στα 1938. Το πιθανότερο είναι ο θάνατός του να οφείλετο σε επιπλοκές (εντελώς αποσιωπημένες) της μεταμόσχευσης των όρχεων του πιθήκου και πιθανώς οι εκνευρισμοί του και τα τρομερά ξεσπάσματά του να ήσαν απότοκα των ορμονών (ανδρογόνων) των ξένων αυτών αδένων! Με το θάνατό του στοίχειωσε τη Τουρκία και πλανάται το πνεύμα του παντού σαν βρυκόλακας μέχρι σήμερα στη χώρα αυτή. Ο Κεμάλ έτρεφε όνειρα για το μέλλον πού ο πρόωρος θάνατός του έκοψε το νήμα της πραγματοποίησής τους. Εάν ζούσε κανείς δεν ξέρει ποιά πορεία θα είχε ακολουθήσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Σημειωτέον ότι ο Κεμάλ υπήρξε γερμανόφιλος έως το τέλος της ζωής του. Παρείχε άσυλο σε καταδιωκώμενους γερμανούς καθηγητές από το ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας αλλά και σε ναζιστές γερμανούς καθηγητές πού καταδιώχθηκαν μετά το πόλεμο. (Όλοι τους διακεκριμένοι). Τους έδωσε θέσεις στα τουρκικά πανεπιστήμια για την αναμόρφωση της χώρας κατά το ευρωπαϊκό πρότυπο και παρίστατο ο ίδιος στα μαθήματά τους μέσα στην αίθουσα συχνά όρθιος για να μην στερήσει τη θέση σε κάποιον φοιτητή. Οι γερμανοί αυτοί καθηγητές ήσαν υποχρεωμένοι να μάθουν τούρκικα και ο ίδιος ο Κεμάλ χρηματοδότησε την εκπαίδευσή τους στη τουρκική γλώσσα. Υπήρξε δάσκαλος και πρότυπο αντιγραφής μετέπειτα ευρωπαίων δικτατόρων, όπως του ιταλού Μπενίτο Μουσολίνι ο οποίος αντέγραψε ακόμα και τις στάσεις και τις πόζες του Κεμάλ, καθώς και του Αδόλφου Χίτλερ ο οποίος κάποτε είχε το θράσσος να πεί ''Ποιός θυμάται τη γενοκτονία των αρμενίων; Άλλο τόσο θα θυμούνται και τους εβραίους". Όμως ούτε ο Χίτλερ αλλά ούτε και ο Μουσολίνι ήσαν ο Κεμάλ! Κανένας από τους δύο (άμφω τιμωρηθέντων) δεν στοίχειωσε τη χώρα του! Δηλαδή η παρουσία τους στο δημόσιο βίο της Ιταλίας και της Γερμανίας δεν υπάρχει, ο Κεμάλ όμως είναι πανταχού παρών στη Τουρκία μετά από 72 χρόνια από το θάνατό του.

Διάλεξη στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Haydar Pacha. Ο Κεμάλ παρακολουθεί με άγρυπνο μάτι σαν απλός θεατής όρθιος στο βάθος πίσω από τον λέκτορα. (Πανεπιστήμιο Κωνσταντινουπόλεως, İstanbul Üniversitesi, Φωτογραφία Ραφαήλ Διαμαντή). Ο Κεμάλ επέβλεπε και τις διαλέξεις των ξένων καθηγητών για την «ορθή διεξαγωγή» των μαθημάτων.

 

Η πρώτη επίσημη μεταμόσχευσή του «αδένα πιθήκου» σε άνθρωπο έλαβε χώρα στις 12-6-1920. Λεπτές φέτες (πάχους λίγων χιλιοστών) όρχεων πιθήκων και μπαμπουΐνων μεταμοσχεύονταν μέσα στο όσχεο του ασθενούς. Η λεπτότητα των ιστικών δειγμάτων επέτρεπαν στο ξένο ιστό να τηχθεί με τον ανθρώπινο ιστό. Κατά το 1923, 700 από τους χειρουργούς πού ηγούντο παγκόσμια στο Διεθνές Συνέδριο των Χειρουργών πού έλαβε χώρα στο Λονδίνο, χειροκρότησαν την επιτυχία του έργου του Voronoff επί της «ανανέωσης» του γηραιού ανθρώπου. Serge Voronoff (1866 – 1951)

Στο βιβλίο του Rejuvenation by Grafting (1925), ο Voronoff περιγράφει αυτά πού πιστεύει σαν ισχυρά αποτελέσματα της χειρουργικής του. Ενώ παραδέχεται ότι «δεν είναι αφροδιασιακή», ο προορισμός του φύλου μπορεί να βελτιωθεί. Άλλα πιθανά αποτελέσματα περιλαμβάνουν τη καλύτερη μνήμη, την ικανότητα εργασίας περισσοτέρων ωρών, τη δυνατότητα μη ανάγκης πλέον ιατρικών διοπτριών (λόγω βελτίωσης των μυών πέριξ του οφθαλμού) και τη παράταση της ζωής. Ο Voronoff επίσης θεωρεί ότι η μεταμοσχευτική χειρουργική θα μπορούσε να αποβεί ευνοϊκή στους ασθενείς πού υποφέρουν από «dementia praecox» (πρόωρη άνοια), τη ψυχική νόσο πού είναι γνωστή σήμερα ως σχιζοφρένεια.

Το μεταγενέστερο έργο του Voronoff περιέλαβε μεταμοσχεύσεις ωοθηκών πιθήκου σε γυναίκες. Αποπειράθηκε επίσης το αντίστροφο πείραμα, μεταμοσχεύοντας ανθρώπινη ωοθήκη σε θηλυκό πίθηκο και μετά προσπάθησε να γονιμοποιήσει το πίθηκο με ανθρώπινο σπέρμα. Η φήμη αυτού του πειράματος κατέληξε στο μυθιστόρημα Nora, la guenon devenue femme (Nora, ο Πίθηκος πού Έγινε Γυναίκα) του Félicien Champsaur. Το 1934, ήταν ο πρώτος πού αναγνώρισε επίσημα το επιστημονικό έργο πού έκανε ο έλληνας καθηγητής Σκεύος Ζερβός ^[1]  (1875-1966).

Τα πειράματα του Voronoff έληξαν κατόπιν πίεσης εκ μέρους της δύσπιστης επιστημονικής κοινότητας και της μεταβολής της δημόσιας γνώμης. Έγινε σαφές ότι οι επεμβάσεις του Voronoff δεν απέφεραν κανένα από τα αποτελέσματα που δήλωνε.

Μέρος της βάσης του έργου του Voronoff ήταν ότι οι όρχεις είναι αδένες όπως ο θυρεοειδής και τα επινεφρίδια. Ο Voronoff πίστευε ότι σε κάποιο σημείο, οι επιστήμονες θα ανακάλυπταν τι ουσία εκκρίνουν οι όρχεις, καταστώντας τη μεταμοσχευτική χειρουργική μη απαραίτητη..

Τελικά καθορίστηκε ότι η ουσία πού έκκριναν οι όρχεις είναι η τεστοστερόνη. Ο Voronoff ανέμενε ότι αυτή η νέα ανακάλυψη θα αποδείκνυε τις θεωρίες του. Η τεστοστερόνη θα γενιόταν στα ζώα πού θα αναπτύσσονταν νέα, δυνατά και σθεναρά.

Πειράματα εκτελέστηκαν και αυτό δεν αποδείχθηκε. Πέραν μιάς αύξησης κάποιων δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου, οι ενέσεις της τεστοστερόνης προσέφεραν λίγο. Η Τεστοστερόνη δεν παρέτεινε τη ζωή όπως ο Voronoff ανέμενε. Στη δεκαετία του 1940, ο Dr. Kenneth Walker, ένας επιφανής βρεττανός χειρουργός, απέπεμψε την αντιμετώπιση του Voronoff ως «όχι καλύτερη από τις μεθόδους των μαγισσών και των μάγων» (no better than the methods of witches and magicians).

Κατσίκα της δεκαετίας του 1920 με μεταμόσχευση όρχεων τράγου. Παρέμεινε μικρή σε μέγεθος. Δεξιά, προβατίνα πού υπεβλήθη σε μεταμόσχευση όρχεων κριαριού με αποτέλεσμα να αυξηθεί το μαλλί της (υπήρξε πολιτική αύξησης της παραγωγής του ερίου μέσω της μεταμόσχευσης όρχεων σε θηλυκά ζώα από γαλλικές εταιρείες, τη δεκαετία του 1920).

Δεκατετράχρονο αγόρι (χαμηλής νοημοσύνης) προ της δεκαετίας του 1920 στο οποίο μεταμοσχεύθηκαν οι όρχεις του πατέρα του επί των δικών του. Δεξιά, το ίδιο αγόρι σε ηλικία 15 χρονών. Η επέμβαση έγινε με το σκεπτικό βελτίωσης της πνευματικής του κατάστασης.

(Αριστερά) Εικοσάχρονος άνδρας του 1920 πού μεταμοσχεύθηκε με τους αδένες της μητέρας του επί των όρχεών του. (Δεξιά) Ο ίδιος άνδρας σε ηλικία 21 ετών.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, πάνω από 500 άνδρες είχαν αντιμετωπιστεί στη Γαλλία με τη τεχνική του της ανανέωσης και χιλιάδες άλλοι ανά το κόσμο σε μιά ειδική κλινική πού είχε ιδρυθεί στο Αλγέρι. Σημαντικοί άνθρωποί πού υπεβλήθησαν στην επέμβαση ήσαν μεταξύ των άλλων ο Harold McCormick, πρόεδρος του συνεδρίου του International Harvester Company και ο ηλικιωμένος πρωθυπουργός της Τουρκίας. Για να αντιμετωπίσει τη ζήτηση της επέμβασης, ο Voronoff εγκατέστησε ένα ιδιωτικό αγρόκτημα στην Ιταλική Ακτή προσλαμβάνοντας έναν πρώην ιδιοκτήτη τσίρκου να το επιβλέπει. Η γαλλικής καταγωγής αμερικανίδα υψίφωνος Lily Pons ήταν τακτική επισκέπτρια του αγροκτήματος. Με τον αυξανόμενο πλούτο του, ο Voronoff κατέλαβε όλον τον πρώτο όροφο ενός των πλέον ακροβοτέρων ξενοδοχείων του Παρισιού, περιβαλλόμενος από μιά συνοδεία οδηγών, υπηρετών, προσωπικών γραμματέων και δυό ερωμένων. 

Στη φωτογραφία ο Voronoff με τα αδέλφια του κατά τη διάρκεια μεταμόσχευσης όρχεων πιθήκου σε άνθρωπο. (Πρόκειται για τον Κεμάλ;)

Η θεραπεία Voronoff με τον «αδένα του πιθήκου» ήταν της μόδας στη δεκαετία του 1920.

Αριστερά, μπαμπουΐνος των πειραμάτων του Voronoff. Στο μέσον, μεταμόσχευση όρχεος πιθήκου σε όσχεο ανδρός και δεξιά, μεταμόσχευση ωοθήκης σε γυναίκα, σε επεμβάσεις του Voronoff του 1939.

Ιταλικό περιοδικό της εποχής πού απεικονίζει «το – υποτιθέμενο – εργαστήριο του Voronoff» όπου ο ίδος με συνάδελφό του ποσπαθούν να συλλάβουν έναν χιμπατζή, προσαρμοσμένο σε αστυνομικό μυθιστόρημα του R. Austin Freeman.

HellasOnTheWeb.Org

---

Σημειώσεις:

1. Το 1910, ο Σκεύος Ζερβός ήταν ο πρώτος χειρουργός πού εκτέλεσε ορχική μεταμόσχευση από πίθηκο σε άνθρωπο. Αυτή η επέμβαση ήταν επιτυχής. Το 1934, αυτή η χειρουργική αναγνωρίστηκε επίσημα από τον ρωσσικής καταγωγής χειρουργό Serge Voronoff. Το ερώτημα πού τίθεται είναι εάν ο Voronoff «έκλεψε» τη τεχνική της εφεύρεσης του Σκεύου Ζερβού, για την οποία ίσως η Ελλάδα για πολλαπλή φορά στερήθηκε κάποιο πρωτείο. Όλα δείχνουν πάντως ότι γι αυτό πρόκειται!

Το 1919, ο Σκεύος συνόδευσε τον έλληνα πολιτικό Ελευθέριο Βενιζέλο πού ταξίδεψε στο Παρίσι για τη Διάσκεψη Ειρήνης και απονομής της Δωδεκανήσου σαν τμήμα του νεώτερου κράτους της Ελλάδας. Στις 7 Μαρτίου 1948, ήταν παράγοντας της Κεντρικής Επιτροπής Δωδεκανήσου και παρών στη Ρόδο, όταν τα Ηνωμένα Έθνη, επέστρεψαν τη περιοχή Δωδεκανήσου στη τότε κυβέρνηση της Ελλάδας (με υπογραφή του Ιωσήφ Στάλιν).

Ο Σκεύος ήταν καθηγητής της ιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιαστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Εκεί ο Σκεύος ανέπτυξε ένα σύστημα πού του επέτρεπε να εξετάζει έναν ασθενή από απόσταση. Αυτή η εξέταση αφορούσε ακρόαση και καρδιακούς παλμούς. Τα δεδομένα μπορούσαν να διαβιβαστούν σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Οι δυνατότητες του συστήματος αποδείχθηκαν με διάφορα πειράματα πού διενεργήθηκαν σε πλήρεις συνεδρίες της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Πολυτεχνείο και την Ακαδημία κατά τη διάρκεια διαβίβασης των σημείων από διάφορα νοσοκομεία των Αθηνών και διάφορες ελληνικές πόλεις. Η επιστημονική του έρευνα δημοσιεύθηκε στα Χρονικά της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών (1946-1956). Το σύστημά του προτάθηκε να χρησιμοποιηθεί στο κατάστρωμα των ελληνικών πλοίων πού ήσαν σε τακτική υπηρεσία μεταξύ Πειραιά και Νέας Υόρκης. Η επικοινωνία την εποχή εκείνη ήταν οικονομικά ασύμφορη και το σύστημα δεν χρησιμοποιήθηκε. Προς τιμήν του η «νόσος των γυμνών δυτών σφουγγαράδων» ονομάστηκε «Νόσος του Σκεύου Ζερβού». 

Η ΕΛΛΑΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ